در مورد علت نامگذاری قزوین نظرات متعددی در متن های تاریخی مطرح شده است. هتل ایرانیان قزوین به بررسی این نامگذاری پرداخته است. همراه هتل ایرانیان از زیباترین هتلهای قزوین باشید، تا با هم به جزئیات این عقاید بپردازیم.
تاریخ نگاران عقیده دارند که واژه قزوین” از جمله این کش وین” گرفته شده است. به این شرح که وقتی سرکرده سپاه کسرا به هنگام نبرد، در صف لشکریان خود خللی دید، با عبارت این کش وین” (یعنی به آن کنج بنگر) زیر دست خود را مأمور رفع خلل کرد. در نتیجه سپاهیان او پیروز شدند. آن گاه در آن محل شهری بنا کردند و آن را کشوین” نامیدند. در دوره اسلامی، عرب ها، این واژه را معرب کرده و آن را قزوین” نامیدند.
عقیده یونانیان در این مورد بر این است که پیش از دوران هخامنشی، مردمی که آن ها را کاسی” یا کاسیت” می نامیده اند، در کرانه باختری دریای قزوین می زیستند. به گفته بعضی از تاریخ نگاران یونانی و آریایی، جزو نژاد میت تانی” به حساب می آمدند. این قوم ظاهراً مدت ها پیش از مادها به ایران آمده اند. سپس قرن ها در کرانه باختری دریای کاسپین (خزر) استقرار یافته بوند. نام قزوین نیز از نظر آنان، از نام دریای کاسپین گرفته شده است.
نگرشی دیگر، وجه تسمیه قزوین را متأثر از موقعیت طبیعی، جغرافیایی و حوادث تاریخی روی داده در آن می داند. گفته می شود که کوهستان های شمالی قزوین همواره زیستگاه مردمان سرکش بوده است. آبادی های دشت قزوین پیوسته دست خوش تاخت و تاز و تاراج طایفه های گوناگون قرار داشته است.
به فرمان حاکم وقت، برای جلوگیری از تاخت و تاز کوه نشینان، یک دژ در مدخل کوهستان شمالی قزوین و دژ بزرگ دیگری برای استقرار سپاهیان در محل کنونی قزوین بنا کردند. اولی را دژ بالا” و دومی را دژ پایین” نامیدند که با گذشت زمان، نام دژ پایین” دچار دگرگونی شده و به دژپین”، گژوین” و سپس کشوین” تبدیل شده است. در دوران شاپور ذوالاکتاف قلعه ای – در جای همان دژ – بنا کرده و همان کشوین نامیده شد. این نام در دوره اسلامی معرب شده و به قزوین تغییر یافته است.
کهن ترین سند درباره نام” قزوین” نوشته قداثر بن جود” است که در نیمه دوم سده سوم ه. ق می زیست. نام قزوین به فارسی کشوین” خوانده می شد. کتاب فتوح البلدان” نیز آن را کشوین” یاد می کند. حمدالله مستوفی مورخ پر آوازه قرن هشتم ه. ق نیز از این شهر، تحت عنوان کشوین” نام می برد. بعد از حمله اعراب، معرب گشته و قزوین نامیده شده است. مورخین غربی نام قزوین را برگرفته از «کاسپین » می دانند.
از نظر لغوی این نام ترکیبی از دو جزء است که وین” بر وزن سین” (برهان قاطع و دهخدا) به معنی درخت، باغ و به ویژه انگور سیاه است. ولی درباره جزء نخست آن معنی روشنی وجود ندارد. در این راستا، استاد علامه دهخدا وجه تسمیه ای را نقل کرده اند و آن اینکه، قزوین مرکب از کزو” به معنای پسته کوهی و ین” نسبت است. به معنای سرزمین پسته که این وجه تسمیه به نظر می رسد به مراتب علمی تر و به حقیقت نزدیک تر باشد.
دشت قزوین در دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز، بستر جامعه ای کهن و یکی از عناصر اصلی شکل دهنده به تمدن فلات ایران است. این دشت به دلیل موقعیت مساعد اقلیمی و ارتباطی اش، نه تنها خود به تولید فرهنگ پرداخته، بلکه گذرگاهی برای دیگر فرهنگ ها نیز بوده است. با وجود تأثیر عمیق این پهنه بر فرهنگ و تمدن فلات ایران، تحولات تاریخی قزوین به همراه تاریخ تمام سرزمین ایران در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.
اکنون منابع تاریخی این مرز و بوم شامل متونی از مورخان دیگر کشورها، برخی منابع پراکنده از مورخان داخلی، ذخایر باستان شناسی و افسانه های باستانی است. با هتل ایرانیان قزوین همراه باشید تا تحولات تاریخی قزوین بیشتر آشنا شوید. هتل ایرانیان به عنوان یکی از بهترین هتل های قزوین، پذیرای شما مهمانان عزیز و هتل در قزوین است.
وجود راه های طبیعی در پناه کوهستان و حوزه آبگیر نسبتا وسیع در دشت و پوشش گیاهی و جانوری مناسب و انبوه، مقدمات رشد و توسعه را در منطقه فراهم کرده است. همچنین سبب ظهور اجتماعات اولیه کشاورز و استقرار دائمی آن ها شد. لذا دشت قزوین در عصر حجر و مس از جمله کانون های جمعیتی بوده است.
دشت قزوین حوزه آبریز بخشی از کوه های البرز است که رودهای موسمی متعددی به این حوزه جاری شده است.به همین شکل موجب پیدایش نوعی اقتصاد روستایی توسعه یافته در اعصار گذشته شده است. انباشتن ثروت در این محدوده به گونه ای بوده است که شاهان آشور هر چندگاه به این ناحیه برای به دست آوردن غنائم و اندوخته کشاورزان تحت حمایت شاهان محلی، هجوم می آوردند. شرح این وقایع در سالنامه های آشوری تحت عنوان وقایع ماد سفلی آمده است. (مجابی، ۱۳۸۸) بر اساس نتایج کاوش های باستان شناسی، قدمت ست و آغاز شهرنشینی در این منطقه به هفت هزار سال پیش از میلاد می رسد.
نام قزوین نیز حامل بار تاریخی است و به احتمال زیاد از نام اقوام کاسی یا کاشی گرفته شده است. آنان هزاران سال پیش در این سرزمین می زیستند. کاشی ها، کاسیت ها، کاشوها، کاشه ها، کاسپ ها و یا هر تلفظ مشابه دیگر، قومی هستند که در هزاران سال پیش، در فلات ایران می زیستند. به هر نقطه ای که می رفتند، اثری از خود برجای می گذاشتند. بسیاری از اسامی تاریخی که هم اکنون بر مکان های جغرافیایی باقی مانده است، یادگاری از حضور آنهاست.
نام شهرهای کاشان در مرکز ایران، کاشمر در خراسان و بسیاری از نام شهرها و روستاها با تلفظ هایی مشابه یا متفاوت از تحولات تاریخی قزوین گرفته شده است.
همچون کاشک در حومه سبزوار، کاشانک نزدیک تهران، کاشگان در خرقان قزوین، کاشه بالا و کاشه آباد در شمال قزوین، کاسیان در شهرستان خرم آباد ۱، کاشانتو جنب شهر صحنه کرمانشاهان، کاستان در جنوب غربی کاشمر، کاسمند در حومه آمل، کاسان در اطراف فومن، کاسوا در دستجرد حوالی قم، کاسکان هم در نزدیکی بیرجند و هم در جوار کازرون. احتمالا خود شهر کازرون، یادگاری از دوران حضور آن ها است.
نام دریای کاسپین نیز از این دسته است و حتی نام خزر نیز احتمالا برگرفته از ریشه کَس است که ک” به خ” و س”به ز” دگرگون شده است.
نام بسیاری از اشیاء و ابزارها نیز ریشه در نام همین قوم دارد. اشیائی همچون، کاشی، کاسه، کوزه، گوهر (کوشر که در عربی به کوثر تبدیل شدهاست)، کشکول، کشتی و جز آن ها. همچنین، نوشابه کاس (نوشابه مستی آور که در عربی به کأس مشهور است). غذای کشک از جمله ساخته ها و ابداعات این قوم بودند.
کهن ترین اسناد تاریخی، متن های ایلامی وآکدی در ۲۴ سده پیش از میلاد (۴۴۰۰ سال پیش از این) از این قوم یاد کرده اند که با تاخت و تاز در پهنه زاگرس و باختران پدیدار شدند و چند سده پس از آن با تسلط بر تمدن بابل، بیش از ۵ سده بر میان رودان فرمان راندند.
در این دوره، آثار قوم کاشی در متن های سرزمین بابل فزونی یافت و شهرهای کاشو، کاسه پا و کاسپانوم در این زمان بر اثر حضور آن ها تأسیس شدند. این قوم در سده های پس از آن با هجوم اقوام دیگری از شاخه های آریایی یا غیر آریایی به دیگر سرزمین ها پس رانده شدند. در درگیری با آریایی هایی که پیش تر به آسیای میانه کوچ کرده بودند، به تدریج مضمحل و در دیگر اقوام ادغام شدند.
به هر رو، در تحولات تاریخی قزوین نام قزوین که در متون تاریخی و حتی در نزد بسیاری قزوینیان کنونی، به صورت کشوین، کشپین، کسبین و کژین نگاشته و تلفظ می شود، به احتمال زیاد، یادگاری از این قوم است. تنها واژه به همراه تعدادی نام جغرافیایی از آن ها باقی مانده است.
شهر قزوین، مرکز استان و شهرستان قزوین در شمال غربی ایران، در دامنه های جنوبی سلسله جبال البرز و در مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه عرض شمالی و ۳۶ درجه و ۱۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. همچنین در فاصله ۱۵۰ کیلومتری غرب تهران در دشت وسیعی استقرار یافته است. اتوبان تهران – زنجان از شمال شهر و راه آهن تهران – زنجان نیز از جنوب شهر می گذرد.
شهرهای محمدیه، بیدستان و شهرک صنعتی البرز در شرق، شهرک صنعتی لیا در جنوب، شهر اقبالیه در جنوب غربی و شهر محمودآباد نمونه در شرق شهر قزوین واقع شده اند. دشت قزوین بخش های غربی، شرقی و جنوبی شهر را فراگرفته است.
منطقه قزوین در محدوده ای با شعاع تقریبی ۲۰۰ کیلومتر، به عنوان مرکز اصلی تلاقی بسیاری از شاه راه های اصلی ارتباطی استان های شمالی، شمال غربی، غربی و جنوب غربی کشور به ایفاء نقش پرداخته است. این قابلیت، در کنار توان بالای کشاورزی دشت قزوین و نیز وجود شهرک های صنعتی متعدد در مجاورت آن، از جمله شهرک صنعتی البرز و نزدیکی این شهر به تهران، در دوره های معاصر، قزوین را به عنوان یکی از مهمترین مراکز فعال اقتصادی و اجتماعی در سطح کشور مطرح کرده است.
بسیاری از نیروهای فعال اقتصادی را که به سوی مرکز در حال حرکت بودند، جذب خود نموده است. از این منظر، قزوین در دوره معاصر، نقش کارکردی پررنگی ایفاء نموده و به یکی از مناطق استراتژیک کشور تبدیل گشته است.
منطقه یک: این منطقه در برگیرنده بافت تاریخی و محلات قدیمی شهر است. مشتمل بر دو ناحیه امامزاده حسین و امامزاده علی است.
منطقه دو: این منطقه که در محدوده مرکزی شهر قرار گرفته، دو ناحیه آزادگان و شهید بابایی را شامل می شود.
منطقه سه: در شمال شهر قزوین و در لبه اتوبان قزوین – زنجان قرار دارد. شامل نواحی مهدیه و مینودر است. از ویژگی های این بافت، توسعه مجتمع های مسی بلندمرتبه و نوساز است.
همچنین شهرک اداری و دانشگاه بین المللی قزوین نیز در این ناحیه واقع شده اند.
در تعریف و تدقیق محدوده مجموعه شهری قزوین سطوح گوناگون تقسیمات کشوری (شهرستان، بخش، شهر، دهستان) نقش داشته اند. به این صورت که از سطوح تقسیماتی ۲ شهرستان قزوین و البرز در قالب بخش و دهستان در تعریف محدوده فوق استفاده شده است.
در سطح شهرستان، بخش هایی از شهرستان قزوین و نیز کل شهرستان البرز تشیکل دهنده محدوده مجموعه شهری قزوین خواهند بود. در شهرستان البرز دو بخش مرکزی و محمدیه و در شهرستان قزوین یک بخش مرکزی، پوشش دهنده عرصه مجموعه شهری قزوین خواهند بود.
بر این اساس شهرستان قزوین با یک بخش مرکزی بیشترین سطح از مجموعه شهری را به خود اختصاص داده است. بخش مرکزی این شهرستان با دو دهستان اقبال شرقی و اقبالی غربی در این راستا ایفای نقش می کند. شهر های قزوین، اقبالیه و محمودآباد نمونه به عنوان ستگاه های شهری بخش مرکزی این شهرستان در محدوده مجموعه شهری نقش های عملکردی خود را ایفا خواهند نمود.
ستگاه های شهری واقع در محدوده مجموعه شهری، شامل ۷ شهر قزوین، الوند، اقبالیه، محمدیه، محمودآباد نمونه، بیدستان و شریفیه هستند. این مجموعه علاوه بر این در برگیرنده ۸۸ نقطه روستایی دارای سکنه هستند. (طرح مجموعه شهری قزوین – ۱۳۹۰)
شهرستان البرز از جمله شهرستان های استان قزوین است که محدوده تقسیماتی آن به طور کامل، محدوده مجموعه شهری را پوشش داده است. این شهرستان با دو بخش مرکزی و محمدیه و ۴ دهستان حصارخروان، شریف آباد، پیریوسفیان و نصرت آباد به طور کامل بخشی از محدوده مجموعه شهری را تشیکل می دهد. شهرستان یاد شده با دارا بودن نقش غالب صنعتی، قسمت اعظمی از فعالیت های صنعتی استان را در خود جای داده است.
از جمله نقاط شهری این شهرستان که به عنوان حلقه ای از منظومه ستگاه های شهری مجموعه شهری ایفای نقش می کنند، عبارتند از: الوند، محمدیه، شریفیه و بیدستان که با سطوح سلسله مراتبی خاص خود تکمیل کننده شبکه ستگاه های شهری مجموعه شهری هستند.
امروز در سایت هتل ایرانیان قزوین قصد داریم درباره یکی از زیباترین و خوش آب و هواترین مناطق قزوین صحبت کنیم. منطقه پیچ بن ییلاقی در شهرستان قزوین است که در ادامه راه به مازندران می رسد. ییلاق در منطقه ۳۰۰۰ قرار دارد و ارتفاعی در حدود ۲۵۰۰ متر دارد. با هتل ایرانیان یکی از بهترین هتل های قزوین همراه باشید تا پیچ بن را بشناسیم.
منطقه ای با ارتفاع ۲۵۰۰ متر، کاملا واضح است که می تواند ییلاقی بی نظیر را ایجاد کند. از نظر ارتفاع نسبتا بلند به حساب می آید. پیچ بن در شمال شرقی الموت قزوین قرار دارد. در امتداد خود به منطقه ۳۰۰۰ در استان مازندران می رسد.
گردنه سلج انبار که از نظر زیبایی مشهور است، به همین منطقه و چمنزارهای آن متصل می شود. گردنه سلج انبار با ارتفاعی در حدود ۳۰۰۰ متر، بخشی از رشته کوه البرز به حساب می آید.
این منطقه ییلاقی حد طبیعی و میانی استان قزوین و استان مازندران است. اگر به پیاده روی در طبیعت علاقه دارید، طبیعت سرسبز این منطقه می تواند فضایی ایده ال برای شما باشد. در کنار سرسبزی و خرمی منطقه، آب و هوای بسیار دلپسند آن شما را به وجد خواهد آورد.
دره هایی که در شرق و غرب الموت هستند، بین دو رشته کوه شاه البرز که در جنوب آن است و سیالان ه در شمال آن است، واقع هستند. همچنین دره ای عمیق و ناهموار ایجاد شده که رودخانه ای خروشان را به وجود می آورد. روستاهای زیادی در این مسیر وجود دارد.
از جمله کوه های مشهور در این ناحیه، کوه های سیالان، خشچال و سرخه کوه هیر است. این کوه ها مانع از ورود ابرهای باران زا به این طرف می شود. همین امر باعث می شود تا طرف دیگر کاملا سرسبز و جنگلی شود. هنگام عبور از این مناطق که معمولا توسط کوهنوردان انجام می شود، در منطقه پشت کوه ها (جنگل های سه هزار) به یکباره با منطقه ای سرسبز و جنگلی روبرو می شوید.
در این منطقه در بالاترین نقطه هم مرز قزوین و مازندران، در کنار روستای پیچ بن کاروانسرایی به همین نام وجود دارد. این کاروانسرا به دوره شاه عباس صفوی برمی گردد. پس از احداث جاده قزوین-الموت، این کاروانسرا به حاشیه رانده شد.
هتلهای قزوین همواره پذیرای شما مهمانان گرامی شهر هستند. اگر قصد اقامت در قزوین دارید، هتل در قزوین یکی از گزینه های ایده ال است. منتظر حضور گرم شما عزیزان هستیم.
ششمین همایش سالانه سازمان های مردم نهاد و تشکل های مردمی استان قزوین در محل هتل ایرانیان قزوین برگزار شد. در این همایش که در تاریخ ۲۲ مرداد ماه ۱۳۹۸ اجرا شد، «کمال اکبری» معاون مشارکت های اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور و «عبدالمحمد زاهدی» استاندار قزوین و «علیرضا خزائلی» مدیر کل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین حضور داشتند.
همایش سالیانه سازمان های مردم نهاد با حضور مهمانان ملی و استانی برگزار خواهد شد. در این نشست نمایشگاه دستاوردها و توانمندی سمنها، با توجه به ضرورت معرفی ظرفیت و توانمندی های تشکل های مردم نهاد، به اجرا درآمد. از تمامی تشکل های مردم نهاد دعوت شده بود تا در این نمایشگاه شرکت کنند.
شرکت گردشگری هتل ایرانیان مفتخر است که میزبانی این همایش را در بین تالارها و هتل های قزوین بر عهده دارد.
حضور خلیفه سرزمین های اسلامی در قزوین، نشان دهندۀ اهمیت این شهر مرزی در اوایل قرن سوم است. ایجاد حصاری عظیم گرد سه شهر با وجود زمین های خالی بسیار در فواصل آن ها، نشانگر پا برجا بودن تهدیدات و وم حفظ امنیت شهر مرزی در مقابل دشمنان خلیفه است. مقدسی (قرن چهارم) نیز در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم آورده است: «قزوین: بزرگ و پر تاکستان است. شهرکی دارد که جامع در آنست در ربض آن دژی است. »(مقدسی، ۱۳۶۱ ؛ ص ۵۸۴)
رافعی در التدوین آورده است: «آنگاه هارون الرشید در دوران خلافتش به شهر قزوین آمد و فرمان ساختن مسجد جامع را داد. آن صحن کوچکی از مسجد بزرگ مقصوره کهن و به فرمان خلیفه مستقلاتی خریداری شد. آن ها را به مصالح شهر و ساختمان و تعمیر مسجد و دژ وقف کرد و آن ها را رشیدیات گویند. » (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۱۳۰)
با ساخت مسجد جامع عتیق، مرکزیت سازمان فضایی قرن سوم تا ششم نیز در مدینه عتیقه یا محله شهرستان قرار می گیرد. در دوره مذکور دژها یا شهرهای شمالی به تدریج به محلات مسی تبدیل می گردند. توسط گذرهایی که در فواصل آن ها وجود دارد، به بخش های جنوبی شهر متصل می گردند. (مجابی، ۱۳۸۸)
ابن حوقل مورخ قرن چهارم در مسالک و ممالک نوشته است: «قزوین شهری است که حصاری بر اوست و درون آن شهر کوچکی است. دارای حصار و مسجد جامع در شهر داخلی است.» (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۷۷)
رافعی حصار شهر قزوین را در قرن سوم تا ششم این گونه توصیف می کند: «حصار قزوین بر سه شهر احاطه داشت. موسی بن بوقا غلام معتصم در سال ۲۵۴ هجری قمری بناهای دیگری بنا کرد و مال بسیاری صرف نمود.» (گلریز، ۱۳۶۸ ؛ ص ۱۳۰)
در کتاب سیر تاریخی بنای شهر قزوین اتفاقات شهر در این دوره بررسی به شرح زیر آمده است:
بنا شدن قسمت اولیه مسجد جامع کبیر در داخل حصار شاپور و آغاز کشیده شدن بارو بر گرد سه شهر یعنی دژ کشوین”، مدینه موسی” و مدینه مبارکه” توسط هارون الرشید خلیفه عباسی در دهه هشتم قرن دوم هجری و ناتمام ماندن آن.
اتمام بنای باروی شهر در حکومت معتز خلیفه توسط موسی بن بوقا با دویست و شش برج و طول حدود شش هزار متر به سال ۲۵۴ هجری.
واقع بودن زمین های بیاض و محوطه های بسیار داخل باروی بزرگ در فواصل سه شهر: دژ کشوین، مدینه موسی و مدینه مبارکه از هم، خاصه در شرق بازار.
احداث شدن تدریجی بازار در شمال غربی دژ کشوین و در ساحل شرقی رودخانه دِزَج.
جاری بودن رودخانه دزج در غرب شهر داخل باروی بزرگ و رودخانه ارنزک در بیرون بارو و شرق شهر قزوین.
آمدن صاحب بن عباد با یاران به قزوین به سال ۳۷۳ هجری و ساختن کوشکی در شمال مدینه موسی و تعمیر کردن باروی قزوین. ساخت مسجد اصحاب ابوحنیفه در محله پنبه ریسه و حمل شدن منبر آن از ری در سال ۴۰۴ هجری. تأسیس مسجد جامع اصحاب ابوحنیفه در قرن چهارم هجری قمری، سازمان فضایی شهر را دگرگون می کند. این مسجد که جامع حنفیان بوده، نزدیک به رود غربی شکل می گیرد. این در حالی است که مسجد جامع عتیق منسوب به شافعیان بوده و در مدینه عتیقه وجود داشته است.
خراب شدن باروی شهر در جنگ سالار ابراهیم با مردم به سال ۴۱۰ هجری و تعمیر شدن آن توسط ابوعلی جعفری به سال ۴۱۱ هجری. آباد بودن باروی شهر و کنگره های آن هنگام عبور ناصر خسرو از قزوین در (سال ۴۳۸ هجری). (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۶)
بنیان گذاری مسجد جامع در شهر قدیم نیز اهمیت این قسمت از شهر به عنوان کل اصلی نسبت به شهرهای شمالی که کل های کوچک تر در سازمان فضایی شهر در دوره مذکور هستند را بیان می دارد. روایات تاریخی بیانگر وجود کشاکش بین مذاهب در اثبات صحت نماز جمعه هر فرقه در مسجد جامع خود است. به طوری که شافعیان دلیل خود را قرارگیری مسجد جامع عتیق در شهر قدیم ذکر می کرده اند. حضور دو مسجد جامع به صورت همزمان در این مرحله، احتمال وجود الگویی خاص در سازمان فضایی شهر را دارد که آن را می توانیم «شهر دو قطبی» بنامیم. (مجابی ، ۱۳۸۸)
ویژگی اصلی سازمان فضایی دو قطبی شهر، گرایش های مذهبی بوده است. دلیل آن را می توان وجود دو مسجد جامع به طور همزمان ارزیابی نمود. قرارگیری مسجد جامع عتیق همجوار با رود دزج (رود شرقی) و مسجد جامع اصحاب ابوحنیفه همجوار با رود اترک (رود غربی) امکان دسترسی به منابع آب مستقل را برای دو قطب فراهم می آورده است.
احتمال ایجاد مانع مصنوعی به منظور حفظ آب رود فصلی شرقی نیز وجود داشته است. چرا که انحراف رود شرقی عارضه ای طبیعی به نظر نمی رسد. ذکر باقی بودن مدینه مبارکه (محله دستجرد) در دوره های بعدی نیز می تواند دلیلی برای حضور قطب شرقی باشد. چرا که ذکر شده مدینه موسی که همزمان و به دلایلی مشترک با مدینه مبارکه شکل گرفته بود تخریب شد. (مجابی، ۱۳۸۸)
پس از حمله اعراب به ایران در قرن اول پس از اسلام، قزوین که در دوره ساسانیان پایگاه مستحکمی برای جلوگیری از هجوم مهاجمان دیلمی بود، در دوره اسلامی نیز به پایگاه و مبدأ عملیات بعدی لشکریان عرب تبدیل شد.
روند شهرسازی و گسترش مناطق مسی در قزوین، پس از ورود اسلام به این سرزمین، شتابی دوچندان یافت. در مدتی کوتاه به عنوان باب الجنه” یا دروازه بهشت” نامیده شد. در دوره های بعد، هنگامی که هارون الرشید، خلیفه عباسی، در راه خراسان از قزوین می گذشت، پس از آگاهی از گرفتاری های مردم قزوین در مقابل هجوم های دیالمه و مقاومت شجاعانه آن ها، دستور داد سعد بن عاص، حصاری به دور مدینه موسی (مبارکیه) بکشد و مسجدی در آن بسازد. ولی به علت مرگ هارون الرشید حصار ناتمام ماند.
از اواخر قرن پنجم هجری تا زمان حمله هولاکو به قلعه های اسماعیلیان، سرزمین قزوین تحت تأثیر حوادث مربوط به نهضت حسن صباح و جانشینان او قرار داشت. در این زمان قزوین شاهد نبردهای طولانی مدت، میان سپاه حکومت مرکزی و اسماعیلان بود. حسن صباح به عنوان رهبر نهضت اسماعیلیان، سرزمین قزوین را به عنوان مرکز فعالیت های خود انتخاب و قلاع و برج و باروهای خود را در ارتفاعات الموت احداث کرد. درخشان ترین دوره تاریخ منطقه قزوین، با استقرار پایتخت حکومت ایلخانان در سلطانیه آغاز می شود. با انتخاب سلطانیه به عنوان پایتخت کشور، این محل به صورت مرکز و محل تلاقی شبکه راه های کشور در می آید.
-۱ زند هدل. حسن؛ راهنمای جامع ایرانگردی، ۱۳۷۷، ص ۲۵ و ۲۶.
۲ – زند هدل. حسن؛ راهنمای جامع ایرانگردی، ۱۳۷۷، ص ۲۶.
با فتح دژ کشوین توسط اعراب مسلمان و بنای مسجد در دژ و همچنین توسعه خانه ها در بیرون دژ و بنا شدن مدینه موسی و مدینه مبارکه در شمال حصار شاهپوری و نهایتا اسکان جمعیت مهاجر اعراب برای حفاظت از مرز خلافت اسلامی در مقابل دشمنان؛ می توان گفت که دژ کشوین رفته رفته به یک شهر مسی-نظامی تبدیل شد. در این تغییر بنیادین سازمان فضایی شهر از شار ساسانی به شهر اسلامی تبدیل می شود.
با توجه به روایات تاریخی در قرن اول و دوم از محل مدینه موسی و مدینه مبارکه که در دوره های بعدی تخریب و جزو محلات شدند، مدینه موسی در محله دزج و جوسق و مدینه مبارکه در محله دستگرد قرار می گیرد. دلایل موقعیت استقرار دو شهر جدید نسبت به شهر قدیم را می توان در بدو امر در وجود مزارع و باغات حاشیه شهر قدیم جستجو کرد. همچنین شهر از شمال بیشتر مورد تهدید دشمنان بود. قرارگیری شهرهای مذکور -که به عنوان دژ نیز از آن ها یاد شده است- امنیت شهر قدیم (مدینه عتیقه) را تأمین می کرد. علت توسعه نیافتن شهر در جنوب مدینه عتیقه را می توان ناشی از عوامل طبیعی و انسانی دانست. وجود باغات و مزارع و گورستان بزرگ شهر نیز خود عواملی برای عدم چنین گسترشی است.
بلاذری در کتاب فتوح البلدان آورده است: «گویند که چون موسی هادی به ری می رفت به قزوین آمد. شهری را مقابل آن بنا کرد که به شهر موسی معروف است. زمینی را به نام رستم آباد خریداری کرد و آن را به امور شهر موسی وقف نمود. عمرو رومی آزاد کرده وی والی آن شهر شد و پس از وی محمد بن عمرو به این مقام رسید. مبارک ترکی دژی ساخت که به نام شهر مبارک خوانده می شود. جمعی از موالی در آن مقیم اند.» (بلاذری، ۱۳۳۷ ؛ ص ۴۵۳)
حمدالله مستوفی نیز در کتاب تاریخ گزیده درباره قرن اول و دوم پس از اسلام نوشته است: «… و چون دولت خلافت به هادی موسی بن مهدی عباسی رسید، او شهرستان دیگر در جنب آن بساخت و مدینه موسی نام کرد و اتباع خود در آنجا ساکن گردانید و آن شهر اکنون داخل محله دزج و جوسق است و آن کوچه را شهرستانک خوانند و مبارک ترکی مملوک هادی خلیفه، هم در آن زمان شهرستانی دیگر در آن حدود بساخت و کسان خود در آن نشاند و بنام خود منسوب کرد و آن شهرستان اکنون باغی است داخل محله دستجرد و دزج و مبارک آباد خوانند.» (مستوفی، ۱۳۶۴ ؛ ص ۷۷۵)
ویژگی ها و اتفاقات مهم شهر قزوین در قرن هشتم و نهم به طور خلاصه، به این شرح است: «شهر داخل باروی بزرگ دارای نه محله بوده است. در زمان حمدالله مستوفی (قرن هشتم) بدین شرح نام برده شده اند:
دو محله در مرکز شهر؛ محله شهرستان (همان حصار شاپوری) و محله سکه شریحان. یک محله در شمال؛ جوسق (کوشک). سه محله در شمال غربی و غرب حصار شاپوری؛ دزج، ابهر و ارداق. یک محله در جنوب و جنوب شرقی حصار شاپور؛ ری. دو محله در شرق و شمال شرقی حصار شاپوری؛ صامغان (راه چمان) و پنبه ریسه (دستجرد).»
هفت دروازه شهر قزوین در قرن هشتم نیز بدین شرح است: ابهر، ارداق، ری، صامغان، دزج، جوسق و نیز دروازه پنجه علی در قرن نهم هجری. احداث شدن سی و چهار مسجد، شش مدرسه، نه خانقاه، چهار گورستان (جز گورستان کهنبر). بقاع متبرکه از جمله بقعه شاهزاده حسین و پنجه علی. مقابر از جمله مقبره حمدالله مستوفی، قلندر خانه، قنات ها و سد دهل بند، برابر سد شاپور. گذرها و کوچه ها، چون کوچه شهرستانک و کوچه نو و دیلمیه کوچه در فاصله قرن دوم تا نهم هجری. (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۷)
سازمان فضایی شهر در این دوره متشکل از ساختاری منظم است. کل هایی کوچک (محلات) را به هم ارتباط می دهد. محلات نیز هر یک به عنوان کلی کوچک، سازمان فضایی خود را داشته اند. در این میان مقبره شاهزاده حسین و بقاع بزرگان و گورستان همجوار با آن خود به عنوان کلی کوچک مطرح است. مرکزیت سازمان فضایی در این دوره همجوار با مسجد جامع عتیق در محله شهرستان بوده است. ذکر دروازه پنجه علی در قرن نهم با توجه به جایگزینی شهرهای شمالی و کوشک با محلات جدید، می توان حدود دروازه را شمال محله شارستان و جنوب غربی پهنه، یعنی حدود مسجد پنجه علی که در دوره صفوی ساخته شده است، ارزیابی نمود.
وجود گورستان یهود در شمال محله شارستان بیرون از دروازه پنجه علی قابل تطبیق با مقبره چهار انبیاء (پیغمبریه) است. احتمالا حدود مسجد پنجه علی امروزی. از این رو این مسئله، بیانگر مسیر ارتباطی اصلی شمالی-جنوبی شهر یا همان خیابان پیغمبریه در دوره مذکور است. بنابراین شکل گیری خیابان پیغمبریه امروزی را می توان به این دوره نسبت داد. (مجابی، ۱۳۸۸)
از میان رفتن مدینه موسی و مدینه مبارکه و کوشک صاحب ابن عباد در شمال مدینه موسی و تخریب کلی باروی شهر در قرن هفتم بیانگر تغییر و تحول عظیم در ساختار شهر قزوین است. بعد از بروز جنگ داخلی و زله بزرگ در ابتدای قرن ششم (۵۱۳ ه. ق) شهر به شدت تخریب می شود. ولی بر اساس روایت تاریخی «ساخت مقصوره خمارتاشی مسجد جامع قزوین و تعمیر مسجد اصحاب ابوحنیفه» بیانگر وجود جمعیت و پا برجا بودن نمود مذاهب در شهر به دلیل بازسازی مساجد مربوطه است.
با مقایسه تطبیقی روایات تاریخی فوق می توان به این نتیجه رسید که سه شهر مستقل از هم که بارویی دور آن ها کشیده شده بود، دیگر وجود ندارد. کالبد اصلی شهر همان مدینه عتیقه (شهرستان) است. زیرا مسجد جامع در مرکز شهرستان (حصار شاپوری) و مسجد اصحاب ابوحنیفه در شمال شرقی شهرستان و محلاتی در شمال و شمال غربی شهر است.
جنگ و بروز فتنه در سال پانصد هجری و خراب شدن برخی بناها. ویران شدن شهر بر اثر زله در آغاز قرن ششم هجری. ایجاد شدن مقصوره بزرگ جامع کبیر توسط امیر زاهد خمارتاش در فاصله ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری.
تعمیر مسجد اصحاب ابوحنیفه توسط امیر زاهد خمارتاش در آغاز قرن ششم هجری.
تعمیر بارو توسط صدرالدین محمد مراغه ای؛ وزیر ارسلان سلجوقی در ۵۲۷ هجری. به کلی ویران شدن باروی بزرگ شهر و به آتش کشیده شدن مقصوره مسجد جامع کبیر توسط لشکریان مغول در آغاز قرن هفتم هجری.
از میان رفتن کوشک صاحب بن عبّاد و باقی بودن محل آن با نام صاحب آباد در قرن هشتم هجری. نامیده شدن بیرون دروازه راه کوشک به کوشکه دشت.
وجود گورستان (مقبره) یهود در شمال محله شهرستان یا حصار شاپور (احتمالا پیغمبریه، چهار انبیای فعلی).
از میان رفتن مدینه موسی و داخل محله دزج و جوسق (راه کوشک) قرار گرفتن آن. از میان رفتن مدینه مبارکه و تبدیل شدن آن به باغ و قرار گرفتن آن در محله دستجرد. (دبیرسیاقی، ۱۳۸۱ ؛ ص ۳۸۶)
زکریا بن محمد بن محمود مکمونی قزوینی (۶۰۰ – ۶۷۲ ه ق) در کتاب آثار البلاد و اخبار العباد نخستین کسی است که نقشه شهر را در قرن هفتم هجری قمری تشریح و ترسیم می کند. نقشه زکریا در قرن هفتم، سازمان فضایی شهر را مشخص می کند. باقی ماندن حصار شاهپوری در محله شهرستان به عنوان شهرستان و محلات حاشیه ای آن با عنوان مدینه العظمی است. سازمان فضایی شهر قزوین در این دوره قابل مقایسه با شهرهای هم دوره است.
« …و آن مدینه آبادانی دارد. یکی در وسط دیگری، مدینه صغری را که محاط است به مدینه دیگر، شهرستان گویند. آن قلعه را در محیط و ابواب مدینه کبری بر دور آن واقع است. آن را نیز قلعه و درهایی است و نخلستان و باغات بر دور مدینه کبری. محیط آن از هر طرف و مزارع شهر محیط بساتین است. آن شهر را دو وادی است. یکی را وادی درج گویند و دیگری را وادی اترک بر این صورت.» (قزوینی، ۱۳۷۳ ؛ ص ۲۱۶ – ۲۱۷)
از خصوصیات قزوین در این دوران، باقی ماندن حصار شاپوری در محله شهرستان به عنوان شهرستان و محلات حاشیه ای آن با عنوان مدینه العظمی است. در میان شهر، شهر قدیم با حصارهای خود وجود داشته است. دروازه ها روی مسیرهای اصلی شهر شکل گرفته و رودخانه نیز از میان شهر بزرگ می گذرد.
دروازه های قزوین شامل نُه دروازه می شود که در اطراف آن بنا شده اند. از مجموع نه دروازه قدیمی شهر تنها دو دروازه باقی مانده است؛ که عبارتند از دروازه تهران و دروازه درب کوشک. دیگر دروازه های قزوین امروز به طور کامل تخریب شده اند و درباره آنها اطلاعات زیادی موجود نیست. دروازه رشت، دروازه شیخ‌آباد، دروازه مغلواک یا دروازه همدان، دروازه کندوار، دروازه ساوالان، دروازه راه ری و دروازه پنبه ریسه.
امروز در سایت هتل ایرانیان قزوین یکی از بهترین هتل های قزوین قصد داریم به صورت خلاصه این دروازه ها را بررسی کنیم. همچنین هتل ایرانیان برای عزیزانی که برای اقامت، هتل در قزوین را انتخاب می کنند، تورهای متنوع گردشگری برگزار می کند. هتلهای قزوین همواره استانداردهای خود را بالا نگه داشته اند و خدمات خوبی را ارائه می دهند.
این دروازه از آثار دوره قاجاریه است. بنای دروازه آجری و دارای یک سردر اصلی و دو راه ارتباطی در طرفین است. سردر وسط، دارای عرض و ارتفاع بیشتر و قوس تیزه دار است. این دروازه هشت گلدسته دارد. ورودی اصلی آنها دارای رسمی بندی و کاسه بندی است. دروازه تهران قدیم در انتهای خیابان قدیم تهران واقع است. برای توضیحات بیشتر می تواند به مطلب دروازه تهران قدیم مراجعه کنید.
این دروازه بر خلاف دروازه تهران قدیم، تنها دارای یک نما به سوی خارج شهر است. دروازه درب کوشک دارای یک ورودی با قوس نیم دایره و کلیل است و در طرفین آن، گلدسته ها و طاق نماهایی دیده می شود. نمای خارجی این دروازه دارای کاشی کاری رسمی بندی است. این دروازه در در انتهای خیابان نادری واقع شده است.
یکی از دوازه های قزوین که امروزه به طور کامل تخریب شده است، این دورازه است. دروازه رشت در غرب شهر بوده است و ظلع غربی خیابان تبریز را پوشش می دهد. همانطور که از نامش پیداست، دروازه ای برای ورودی شهر از سمت جاده رشت به کار می رفته است. امروز نام این دروازه از میدان ۲۲ بهمن به چهارراه ۲۲ بهمن تغییر یافته است.
این دروازه که در حال حاضر وجود ندارد. همچنین به دلیل گذر زمان، اطلاعات زیادی از آن باقی نمانده است. این دروازه سمت شمال شرقی شهر قرار داشته و در انتهای خیابان سعدی امروزی واقع شده است. این دروازه در زمان احداث خیابان سعدی، به طور کامل از بین رفت.
نام این دروازه هم از موقعیت قرار گیری و مسیر عبوری از شهر دیگر گرفته شده است. این دروازه که در محله مغلواک ساخته شده بود، مسیر ورود از جاده همدان قدیم بوده است. اطراف این دروازه کاروانسرایی بوده است که بعد از تعریض خیابان تهران، این کاروانسرا نیز از بین رفته است. مسیر جدید جاده همدان به جای دیگری تغییر کرده است. مکان دروازه در جنوب شرقی شهر بوده است.
از دیگر دروازه های قزوین که امروزه اثری از آن نیست، دروازه کندوار است. این دروازه در جنوب غربی شهر و در همین زاویه از امامزاده حسین یا شاهزاده حسین بوده است.
این دروازه هم از بین رفته است. نام این دروازه به دلیل مجاورت با امامزاده حسین از همین برگرفته شده است. در گذشته این دروازه در سمت جنوب شرقی امازاده بوده است. در واقع به همین شکل جنوب شرقی شهر نیز در نظر گرفته می شود.
همانند بیشتر دروازه های قزوین نام این دروازه هم از مسیری که برای آن معرفی می شود گرفته شده است. این دروازه در مسیر راه جاده شهر ری و به طبع آن شهر تهران قرار داشته است. کلیه گاری هایی که جنس و محموله باری به سمت تهران می بردند، از این دروازه می گذشته اند. این دروازه در سمت جنوب شرقی شهر و در کوچه ای که مسجد سنجیده در آن وجود دارد، قرار داشته است.
این دروازه در شرق خیابان طالقانی کنونی قرار داشته است. پس از ساخت خیابان طالقانی، دروازه را تخریب کردند. نام دروازه از محله ای که در آن بوده است، گرفته شد. محله پنبه ریسه. این دروازه نیز در حال حاضر از بین رفته است.
امروز در سایت هتل ایرانیان قزوین قصد داریم یک سری مطلب را شروع کنیم. سری مطلب شامل ابنیه و فضاهای تاریخی شهر قزوین است. بناها به صورت مجموعه از هم تفکیک شده است و در هر مطلب یک مجموعه را توضیح می دهیم. موضوع این مطلب تک بناهای تاریخی شهر قزوین است. هر یک از بناها یه صورت جداگانه یا آورده شده است و یا در آینده به طور مفصل در مطالب جدا بیان می شود.
برای ادامه مطلب با هتل ایرانیان یکی از بهترین هتل های قزوین که همواره در جهت ارتقای سطح اقمتگاه و هتل در قزوین تلاش کرده است، همراه باشید.
یکی از تک بناهای تاریخی که یادگاری از دوران صفویه است، در وسط یک باغ قرار گرفته است. این بنا در دو طبقه ساخته شده و تالار بزرگی دارد. عمارت کلاه فرنگی در روزگار رونق، دارای درهای خاتم کاری، راهروهایی با تزئینات نقاشی، کاشی کاری و طلاکاری جالب بوده است. به مرور زمان، این تزئینات از بین رفته و یا زیبایی اولیه خود را از دست داده است.
سر در عالی قاپو در دوره سلطنت شاه طهماسب (۹۸۳ – ۹۳۰ ه. ق) ساخته شد. در زمان سلطنت شاه عباس اول (۱۰۲۸ – ۹۸۵ ه. ق) به صورت کنونی تغییر شکل یافت. این سردر، ورودی اصلی به دولتخانه دوران صفویه به شمار می آمد.
بنای سردر شامل ایوان رفیع ورودی با قوس تیزه دار و سه ردیف طاق نما در طرفین آن است. گوشواره هایی با ستون، نماهای آجری در دو طبقه نمای سردر را تکمیل می کنند. هشتی متصل به ایوان ورودی به شکل هشت ضلعی است. در طرفین محور ورودی آن اتاق های نگهبانی قرار دارد. در این هشتی پلکان هایی دیده می شود که به طبقه بالا، جایگاه نقاره ن راه می یابند. کتیبه و شباک کاشی تنها تزیینات باقی مانده در ایوان ورودی است. این کتیبه به خط ثلث و به قلم علیرضا عباسی، نقاش و خطاط معروف صفویه است.
میل باراجین یا برج باراجین در فاصله ۱۲ کیلومتری در شمال قزوین، در مجاورت بوستان باراجین، قرار دارد. این برج بر قله کوه و بر روی سکویی هشت ضلعی که حدود یک متر از کف زمین ارتفاع دارد، بنا شده است. این بنا مربوط به قرن ۴ یا ۵ هجری قمری است. رج اول سنگ چین سکوی مزبور با سنگ های صاف و تراش دار چهارگوش بنا شده است. این تنها قسمت از بنای برج است که از سنگ های تراش دار در بنای آن استفاده شده است. طول هر یک از ضلع های هشت ضلعی، ۳ متر و ۷۰ سانتی متر بوده است. بر روی این کوه، نقشه اصلی برج اجرا شده است.
نقشه برج عبارت است از: هشت نیم ستون مدور که بر گرداگرد بدنه مدور اصلی برج، با فاصله های منظم کار گذاشته شده اند. ارتفاع این نیم ستون ها نزدیک به شش متر است. فاصله میان این نیم ستون ها ۷۰ سانتیمتر در نظر گرفته شده است. محیط نیم ستون های مدور ۱متر و ۸۵ سانتی متر است. برجستگی های میان آنها تا بدنه برج، ۶۰ سانتیمتر است.
این قلعه یک تک بناهای تاریخی در انتهای خیابان سلامگاه و روبروی در شرقی امامزاده حسین قرار دارد. این قلعه مربع شکل و با ابعاد تقریبی حدود ۷۰ متر با خشت های ۳۰ سانتیمتری ساخته شده است. این بنا دو طبقه دارد. طبقه فوقانی آن از یک تالار چلیپایی و اتاق هایی در اطراف تشکیل شده است. طبقه زیرین آن شامل یک شبکه راه های ارتباطی است. برخی این قلعه را از بقایای مدینه موسی که به امر موسی الهادی خلیفه عباسی در سال ١۶٨ﻫ.ق بنا شد و برخی دیگر آن را منسوب به میمون بن عون کاتب می دانند. سفالینه های به دست آمده قدمت بنا را تنها تا دوره آل بویه به عقب می برد.
بافت قدیم شهر قزوین، دارای خانه های قدیمی بسیار زیبا و با ارزش است. با هتل ایرانیان قزوین از برترین هتل های قزوین همراه باشید تا این خانه ها را معرفی کنیم. هتل ایرانیان همواره در کنار گردشگران عزیز شهر قزوین که هتل در قزوین را به عنوان مکانی برای اقامت خود در نظر گرفته اند، است. هتلهای قزوین از نظر کیفیت در سطح بهترین های ایران است.
برخی از این خانه های قدیمی قزوین عبارتند از:
خانه امام جمعه شهیدی، واقع در محله شهر قزوین، از خانه های قدیمی دوره قاجاریه است. قسمت اندرونی آن از بین رفته و تنها قسمت بیرونی آن در دو طبقه باقی مانده است. اتاق های کوچک کم ارتفاع، در دو طبقه و در دو سوی تالار مرکزی یا مهمانخانه که سقفی بلند دارد قرار گرفته اند. مهمانخانه با خنچه پوش، قاب های چوبی، گچ بری و نقاشی روی چوب و دیوار تزئین شده است.
مقبره دانشمند، فقیه و مفسر دوره صفویه، ملا خلیل بن غازی قزوینی (متوفی ١٠٨٩) و سه فرزند وی: سلمان، احمد و ابوذر در جوار مدرسه وی قرار دارد. بنای باقی مانده از مدرسه پرشکوه وی روزگاری محل حضور دانشمندانی نامی همچون فیض کاشانی، شیخ حر عاملی، ملا رفیعای واعظ، آقا رضی و غیره بوده است. هم اکنون در اختیار بنیاد ایران شناسی شعبه استان قزوین قرار گرفته است.
این بنا اواخر دوره قاجار ساخته شده است. به لحاظ سبک معماری و تزیینات داخلی دارای ارزش می باشد. بنا در سه طبقه در ضلع غربی حیاط قرار دارد. تعداد شش ستون فضای ورودی و ایوان طبقه دوم را تشکیل می دهند. پلکان مرکزی داخل بنا در طبقه دوم به یک راهروی چهار طرفه منتهی می شود. دور تا دور آن را نرده و ستون های تزیینی فرا گرفته است. برخی از اتاق ها نیز دارای تزیینات گچبری با نقش برجسته گل و برگ، مجلس شکار حیوانات و مجلس بزم و نیز طاقچه های تزیینی است.
خانه بهروزی در خیابان امام و در زرگر کوچه واقع شده است. از جمله خانه های قدیمی با شیوه معماری خانه سازی قزوین است. این خانه با حیاط مرکزی اصلی و حیاط های جانبی شکل گرفته است. حیاط اندرونی با تناسبات نیم کشکولی، در دو جبهه دارای شاه نشین های تابستانی و زمستانی می باشد. در دو جبهه دیگر دارای ایوان های طاق نمایی است. شاه نشین اصلی خانه از طریق ایوانی ستون دار، با حیاط بیرونی نیز ارتباط دارد. خانه در دو طبقه زیر زمین و همکف شکل گرفته است. تزئینات آجری لبه بازشوها و ارسی های آن را می توان از جمله تزئینات قابل توجه این بنا دانست.
این بنای دو طبقه با قدمتی بیش از صد سال در خیابان بوعلی واقع شده است. این خانه دارای یک حیاط مرکزی، زیرزمین و اتاق هایی درجهت شمالی، شرقی و غربی است. تزئینات آن شامل: آجرکاری، گچ بری، ارسی های ساده، قاب بندی و همچنین ستون های کلنگی است. گچبری های آن در قالب نقوش اسلیمی، گیاهی و هندسی می باشد.
درباره این سایت